نقد سریال شکارچی ذهن (Mindhunter)؛ لذت تماشای شر مطلق

به گزارش مرد کوچک، خیلی از کارگردانان معاصر از رو در رویی خیر و شر، پلیدی و پاکی، سیاهی و سفیدی درام می سازند. درام های هیجان انگیز و گهگاه عمیق اما میان کارگردانان معاصر کمتر کسی را دیده ام که به وضوح و صراحت فینچر به آن شر نهفته در نهاد انسان معتقد باشد. فینچر شر را جدا از کاراکترهایش نمی بیند. از نگاه او (البته در بهترین فیلم هایش مثل باشگاه مشت زنی، زودیاک، شبکه اجتماعی و دختر گمشده) همه ما با خیر و شر درون مان دست به گریبانیم. قهرمانان فینچر (یا بهتر است بگوییم ضدقهرمان هایش) اسیر سایه های تاریک وجود خودشان شده اند.

نقد سریال شکارچی ذهن (Mindhunter)؛ لذت تماشای شر مطلق

سریال شکارچی ذهن (Mindhunter) آخرین اثر فینچر که برای شبکه نت فلیکس ساخته احتمالا جدیدترین مانیفست او درباره تاریک ترین سایه های فعال شده وجود آدم هاست.

مارک تواین در بخشی از کتاب هاکلبری فین با شوخ طبعی مخصوص خودش نوشته بود: کسی که کوشش کند انگیزه ای در این داستان پیدا کند، محاکمه خواهد شد. کسانی که کوشش نمایند درسی اخلاقی در آن بیابند، تبعید خواهند شد. کسانی که سعی می نمایند طرح داستانی در آن پیدا نمایند، به تیر گلوله خواهند مرد! البته که کتاب تواین جا برای همه تاویل های ادبی و طرح داستان و اخلاقیات و غیره دارد. همان طور که شکارچی ذهن هم می تواند از دیدگاه اجتماعی، سینمایی، روانشناسانه و زیبایی شناسی موردتوجه قرار بگیرد اما آن جمله های مارک تواین را برای دیدن سریال فینچر هم ته ذهن تان داشته باشید.

شکارچی ذهن طرح داستان هیجان انگیزی دارد. اول اینکه اقتباس از کتابی نوشته دو افسر اف.بی.آی است. آن ها اولین کسانی بودند که دیدگاه های روانشناسانه خودشان را در باب جنایت و جنایتکاران طبقه بندی کردند.

کل بیست اپیزود فصل اول و دوم مواجهه دو افسر اف.بی.آی با قاتلان سریالی است که قتل نقطه روشن کارنامه شان است! آن ها مشمئزنماینده ترین اعمال ممکن را نسبت به قربانیان شان داشته اند: از تعدی تا سلاخی. با این حال فینچر دقیقا مثل زودیاک عمل می نماید. هیچ عمل خشونت آمیزی را به صورت مستقیم نمی بینیم. برای تحریک و برانگیخته کردن هیجانات تماشاگر از هیچ ترفند احساساتی مثل نشان دادن جسد یا قتل استفاده نمی نماید. همه تنش سریال در زیر صحنه های کاملا استیلیزه اش جریان دارد. راز هیچ جنایتی قرار نیست کشف گردد. آن اپیزودهایی که احیانا قرار است قاتلی دستگیر گردد آن قدر نرم و بدون تنش است که شبیه دیدن سکانسی از اعضای یک خانواده در حال دیالوگ گفتن سر میز صبحانه است!

به نظرم شکارچی ذهن قرار است تکمله ای برهفت و زودیاک باشد از این منظر که چرا فینچر شیفته نه یک قاتل معمولی که قاتلان سریالی است.

هیچکاک دهه 60 روانی را ساخت. نورمن بیتس یکی از کالت ترین قاتلان سریالی تاریخ سینماست. همان سال مایک پاول فیلم تام چشم چران را ساخته که به اندازه روانی مهیب و ترسناک است. قاتل فیلم پاول به اندازه نورمن بیتس پیچیده است و حالا انگار همه این قاتلان در یک سریال ده اپیزودی دور هم جمع شده اند تا فیلمساز ما بتواند الگوهای ذهنی همه شان را آنالیز کند.

شکارچی ذهن دیریاب تر و سردتر از هفت یا زودیاک ولی نمایشگر نهایت پلیدی روح انسان است. طبعا مواجهه افسران پلیس اف.بی.آی و گپ و گفت آن ها با قاتلی خطرناک برای به چنگ آوردن قاتلان دیگر اول از همه ذهن ها را معطوف به سکوت بره ها ساخته جاناتان دمی محصول 1991 می نماید. فیلمی که فینچر برای ساخت شکارچی ذهن تحت تاثیرش بوده اما معتقدم اتفاقا بیشتر از آنکه تاثیر دمی را روی شکارچی ذهن ببینیم، شاهد اثرگذاری توماس هریس، نویسنده کتاب سکوت بره ها هستیم.

تفاوتش در این است که دمی با متریالی که از کتاب هریس گرفته فیلم سرگرم نماینده دلهره آوری ساخته که تمام مدت گوش به زنگ فاجعه نگهمان می دارد و آن آخر با رها شدن هانیبال میان مردم ضربه اش را می زند اما کتاب هریس بیشتر به روانشناسی می ماند: به گذر کردن از لایه های تودرتوی ذهن کلاریس و هانیبال. همین اتفاق در سریال فینچر می افتد.

هولدن و تنچ می توانند سازمان عریض و طویل اف.بی.آی را قانع نمایند که تحقیقات شان در خصوص قاتلان سریالی می تواند منجر به نتیجه ای مهم برای جامعه گردد. در طول گفت وگوهای آن ها با قاتلان است که با کاراکتر دو قهرمان مان آشنا می شویم. کم کم یاد می گیریم ذهن شان را بخوانیم.

مثلا تنچ محافظه کارتر و عاقل تر است. خانواده ای دارد که برایش الویت محسوب می شوند و به هیچ عنوان هم قصد ندارد رفتارها و عادات و باورهایش را برای مراوده با قاتلان سریالی و نتیجه دریافت تحقیق تغییر دهد. از آن طرف هولدن ذهن متکبری شبیه همان مجرمان دارد. این از خود مطمئن بودنش است که در اپیزودهای پایانی فصل اول سریال کار دستش می دهد و در نهایت آن سکانس درخشان آخر را رقم می زند: جایی که شبیه یکی از قربانیان قاتلان سریالی روی زمین غلت می زند و انگار تازه متوجه شده از همه باهوش تر نیست. در مقابل هوش برتر او هم آسیب پذیر می گردد.

  • هرآنچه از آینده سریال شکارچی ذهن فینچر می دانیم

جو پنهال و دیوید فینچر، فیلمنامه نویسان و خالقان سریال تصویر مردانی را ارائه می دهند که در تعریف عمومی بیش از سه قتل مرتکب شده اند و این قتل ها هم در بازه زمانی بالاتر از یک ماه اتفاق افتاده است.

قسمت اول در تعریف قاتل سریالی معین است اما نکته بازه زمانی به دو علت است: یکی تکبری که گریبان بیشتر قاتلان را می گیرد و باعث می گردد تا حدی در بازی شان پیش بروند که دست شان رو گردد و از طرف دیگر بین دو جنایتی که مرتکب می شوند شبیه هر انسان دیگری در جامعه زندگی می نمایند. وحشتی که در شکارچی ذهن القا می گردد از همین مورد دوم می آید. آدم های دست و پاچلفتی با گذشته های دردناک تبدیل به جنایتکارانی ترسناک می شوند.

تماشاگر سریال فینچر اگر در این دام بیفتد که یک سریال کارآگاهی و پلیسی می بیند، به نظرش شکارچی ذهن کم مایه، کند و بی هدف خواهد رسید. این سریال نقبی روانشناسانه به شرارت انسانی است که پیرنگ های دیگرش از جمله اختلافات خانوادگی دو افسر پلیس را خیلی مینی مال مطرح می نماید.

طبعا هیجان انگیزترین بخش های سریال دیالوگ ها و جلسات گفت وگوی پلیس با قاتلان سریالی است. یک جور بازی موش و گربه در این جلسات از لحاظ روانی جریان دارد. تماشاگر که زاویه نظرش با افسران پلیس یکی است دائم انتظار می کشد تا قربانی را به تله بیاندازد. این تله کشف راز قاتل نیست. همه این مردها مدت ها پیش تر جرم شان اثبات شده و تا آخر عمرشان را باید در زندان بگذرانند. تله اصلی عریان شدن احساسات و روح و الگوی فکری شان است. چه چیزی ترسناک تر از رودررو شدن با سیاهی؟!

با همه هوشمندی و ظرافت خاص فینچر به هر حال او همواره رگ خواب مخاطبانش را می دانسته حتی وقتی فیلم متفاوتی مثل هفت ساخته. به نظرم گریزهایی که در خصوص رابطه هولدن با دوست دخترش می زند بیشتر از اینکه از شخصیت متکبر هولدن چیزی به ما نشان دهد یا در راستای واقعی و ملموس کردن کاراکترهای پلیس باشد، بیشتر همین به دست آوردن دل مخاطب است. وگرنه در سریالی با مدل روایتی شکارچی ذهن اصلا چیزی به عنوان شخصیت پردازی به معنای مرسوم وجود ندارد. بیشتر شبیه تعقیب کردن یک فرمول ریاضی برای رسیدن به نتیجه است.

در مواجهه با قاتلان معمولی، کسانی که از سر خشم یا نفرت یا منافع دست به جنایت می زنند ممکن است بخشی از ترس های خودمان را ببینیم. حتی گاهی همدردی کنیم یا احساساتی شویم. اما همان طور که خود فینچر درباره کاراکترهای سریالش گفته این مردان قرار نیست همدلی برانگیز باشند.

خط قرمزی که میان این شکارچیان و شکارهایشان وجود دارد پررنگ و واضح است. دلیل اینکه شیفته قصه هایشان می شویم این است که نقطه مشترکی با آن ها نداریم. ذهن این آدم ها آن سقدر هوشمند و ژرف است که دسترسی به منویات فکری و روحی شان به صورت کامل امکان پذیر نیست. و راستش شاید بهتر باشد خیلی هم درگیرشان نشویم. هر چه باشد نیچه زمانی یادمان داد که: اگر دیرزمانی در مغاک خیره شوی لاجرم مغاک تو را در خود فرو خواهد برد.

نقد سریال شکارچی ذهن بازتاب دیدگاه های شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست.

منبع: دیجیکالا مگ
انتشار: 6 مهر 1399 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: miniman.ir شناسه مطلب: 1125

به "نقد سریال شکارچی ذهن (Mindhunter)؛ لذت تماشای شر مطلق" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "نقد سریال شکارچی ذهن (Mindhunter)؛ لذت تماشای شر مطلق"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید