موزه هایی برای بچه ها - مرد کوچک

در بعضی کشورها موزه های کودک از سال ها قبل راه اندازی شده و متناسب با احتیاج کودک مفاهیم تاریخی و فرهنگی را به صورت بصری و لمسی به بچه ها می آموزند.

اولین موزه بچه ها دنیا، موزه بروکلین در ایالات متحده آمریکا در سال 1899 میلادی راه اندازی شده و بعد از آن موزه بوستون در سال 1913 میلادی فعالیت خود را آغاز نموده است.

در این گونه موزه ها هزاران کودک که حتی ممکن است زبان همدیگر را متوجه نشوند، با هم بازی می نمایند و می خواهند که دنیای بچه هاه خود را به دنیای واقعی و مفاهیم آموزشی نزدیکتر نمایند.

این موزه ها بخش های جالبی هم چون آب بازی، تماشای حیوانات پشت شیشه، جعبه شن، بخش ویژه بچه ها نوپا، نمایشگاه های متعدد و اجرای موسیقی دارند و مهمتر از همه بچه ها در این مکان ها به راحتی می توانند با صدای بلند بخندند، حرف بزنند و بدوند. حتی با فراهم کردن امکانات ویژه، بچه ها با شرایط خاص از نظر مشکل بینایی، شنیداری و حرکتی هم به راحتی از موزه بازدید می نمایند.

مهدی بزاز دستفروش، مدیر امور موزه های استان آذربایجان شرقی با اشاره به ویژگی های موزه کودک شرح داد: موزه کودک مکانی است که در آن با فضا سازی مناسب، اجرای برنامه های متنوع خلاق، برپایی نمایشگاه های تعاملی جذاب و نیز با نظارت مربیان و راهنمایان کار آزموده امکان مشاهده، مکاشفه و تجربه خاطره انگیز برای بچه ها، والدین و معلمان فراهم می گردد تا در محیطی شاد و آزاد، آشنایی با دنیا اطراف، طبیعت، مردم و فرهنگ های مختلف در کنار انجام فعالیت های جمعی برای بچه ها امکان پذیر گردد.

اگر امکان ایجاد موزه هایی مختص بچه ها فراهم نباشد، می توان با معیارهای شناخته شده موزه بچه ها، بخشی را در موزه ها به بچه ها اختصاص داد که این کار در هفته بزرگداشت میراث فرهنگی در امسال، در سایت موزه عصر آهن تبریز رخ داد و برنامه هایی متناسب با احتیاج بچه ها در آنجا به اجرا درآمد.

با توجه به استقبال خوب مخاطبان، مقرر شد که برنامه باستان شناسی کودک به صورت دوره ای در این موزه تداوم داشته باشد و سایر موزه های استان نیز به تناسب موضوع فعالیت خود در این راستا حرکت نمایند و بخش هایی از موزه یا حداقل فعالیت هایی را در موزه برای بچه ها طراحی و اجرا نمایند.

وی با بیان اینکه موزه های کودک از نظر آموزشی و تربیتی دارای اهمیت خاصی هستند، گفت: محتوای کتاب های درسی اگر با مشاهده عینی آثار و شواهد در موزه ها همراه باشد، بدون تردید بهتر و طولانی تر در ذهن بچه ها جای می گیرد و تصویر روشن تری از واقعیت های تاریخی و علمی بدست می آید.

بزاز دستفروش یکی از ویژگی های یادگیری در محیط های بیرون از مدرسه نظیر موزه ها را آموزش بدون مرزبندی دانست و اضافه نمود: در این گونه محیط ها بچه ها با خارج شدن از فضای رسمی مدرسه و کلاس، دانش را از روی لذت و شوق شخصی فرا می گیرند و از این رو موزه ها می توانند با ایجاد علاقه به یادگیری و اشتیاق خاتمه ناپذیر برای کار و فعالیت در میان بچه ها نقش موثری در نظام تعلیم و تربیت ایفا نمایند.

وی با تاکید بر اینکه بازدید از موزه ها زمینه ای برای کاربردی کردن آموزش ها و انتقال مفاهیم درسی به میدان تجربه، عمل و رفتار است، گفت: به بیانی دیگر موزه ها می توانند به دانش آموزان و بچه ها یاری نمایند که وجه عینی مفاهیم ذهنی را در محیط های خارج از مدرسه درک نمایند و این مراکز به عنوان پل ارتباطی بین آموزه های نظری و ذهنی با آموزه های عملی و مهارتی است.

یک روانشناس کودک در مورد اصول هدایت کودک در موزه ها اعلام کرد: مطالب ارائه شده در موزه باید به زبان کودک، قابل فهم و سطح دشواری مطالب متناسب با درک و زبان کودک باشد و امکان تجربه عینی و لمسی برای بچه ها در موزه فراهم گردد. همچنین مربیان و معرفان کودک باید آشنایی کافی با اصول روانشناسی کودک، زبان کودک، ادبیات کودک، تفکرات و روحیات کودک داشته باشند و بتوانند با زبان ساده، روشن و عینی با بچه ها ارتباط برقرار نمایند.

مهدی راثی با اشاره به این که گروه سنی مختلفی از جمله بچه ها جز مخاطبان موزه هستند که برداشت های متفاوتی از این مکان دارند، افرود: با توجه به تفکر پیش عملیاتی بچه ها، خردسالان زیر 7 سال توان دریافت مطالب پیچیده را ندارند و بچه ها 7 تا 11 سال مطالب را در حضور نشانه های یادگیری دریافت می نمایند و در نهایت بعد از 11 سال، این محدودیت وجود ندارد.

وی در ادامه درباره قدرت تمرکز برای بچه ها در سنین مختلف، گفت: قدرت تمرکز در بچه ها زیر 7 سال، حدود دو الی سه دقیقه است و راهنمای موزه باید در همان چند دقیقه اول، مطلب را به آنان شرح دهد و از سویی بچه ها 7 تا 11 سال، قدرت تمرکز 10 الی 15 دقیقه دارند.

وی در مورد روحیات بچه ها در سنین مختلف، شرح داد: روحیات بچه ها بیشتر بصری، حسی و لمسی است، از این رو بهترین روش آموزشی بچه ها، روش مجسم و عینی است که باید امکان لمس و تجربه برای آنان فراهم گردد و در صورت نبودن این امکان، روش نیمه مجسم و بعد روش نمادین و نوشتاری است.

برای بچه ها خردسال، آموزش به وسیله بازی و کنکاش با اشیا است و سطح دشواری کلمات برای آنان باید به مراتب آسانتر، شرحات کوتاه تر، جملات کوتاه و واضح باشد و آموزش رسمی آنچنانی جواب نمی دهد.

این روانشناس کودک به مربیان مهدکودک ها و معلمان دوره های ابتدایی دبستان توصیه کرد که در هنگام بازدید از موزه ها، بچه ها را بدون راهنما رها ننمایند و متناسب با رشد فکری آنان، مطالب آموزشی گفته گردد. همچنین با استفاده از تجربه حسی و لمسی موضوعات را به کودک یاد دهند و در صورت نبودن این امکان، می توانند از فیلم و پوستر استفاده نمایند.