نقد رای دادگاه اونتاریو درباره هواپیمای اوکراینی، رویه کانادا خلاف قوانین بین المللی است - مرد کوچک

به گزارش گروه اجتماعی خبرنگاران، به نقل از پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، نشست وبیناری آنالیز رویه قضائی در سوانح هوایی با تاکید بر سانحه هواپیمای اوکراین در ادامه سلسله نشست های کارگروه دعاوی بین المللی ستاد حقوق بشر و معاونت بین الملل قوه قضائیه برگزار گردید.

در این نشست، دکتر هادی محمودی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی، پس از بیان تاریخچه سوانح هوایی که با دخالت نیرو های نظامی اتفاق افتاده، به آنالیز حقوق قابل اعمال در این موارد و رویه های بین المللی این مسئله پرداخت. به اعتقاد وی حقوق قابل اعمال در این سوانح را می توان به دو دسته روابط بین الدول و روابط خصوصی تقسیم کرد.

محمودی با اشاره به حقوق قابل اعمال در روابط بین الدولی، گفت: از میان قواعد عام بین المللی می توان به منشور ملل متحد و بویژه بند 4 ماده 2 و ماده 51 اشاره نمود و در مورد قواعد خاص حقوق بین الملل کنوانسیون شیکاگو، کنوانسیون مونترال 1971 و در نهایت کنوانسیون اروپایی حقوق بشر را می توان مورد استناد قرار داد و موانع مختلفی که استناد به این قواعد می تواند به دنبال داشته باشد.

وی با تاکید بر حساسیت مسئله انطباق قواعد هر یک از این کنوانسیون ها با حادثه مزبور گفت: با توجه به قواعد ثانویه حقوق بین الملل عمدی بودن یا غیر عمد بودن ارتکاب این سانحه نمی تواند تاثیری بر نوع مسئولیت بین المللی دولت ایران داشته باشد بلکه تنها ممکن است در مورد پرداخت غرامت آثاری را به دنبال داشته باشد.

در ادامه حسین خلف رضایی استادیار دانشگاه علوم قضائی به ارزیابی مبنای صلاحیتی رسیدگی محاکم کانادا به این پرونده از منظر حقوق بین الملل و حقوق داخلی پرداخت و گفت: دولت کانادا رویه ای غلط را به تاسی از دولت آمریکا دنبال کرده که این رویه به هیچ عنوان مورد تایید مجامع بین المللی و دیگر دولت ها قرار نگرفته است.

خلف رضایی با تاکید بر اینکه این مهم در رای دیوان بین المللی دادگستری در قضیه آلمان علیه ایتالیا به صراحت ذکر شده، گفت: در حقیقت دیوان در این رای بیان می دارد که رویه دولت آمریکا در نقض مصونیت قضایی دولت ها مورد پذیرش سایر دولت ها قرار نگرفته است. از این رو دیوان به صورت ضمنی بیان می دارد که رویه دولت ایالات متحده خلاف قواعد بین المللی است.

وی اضافه کرد: بر همین مبنا، دیوان بین المللی دادگستری اقدام محاکم ایتالیا در رسیدگی به جنایات ادعایی از جانب ارتش نازی در این کشور را خلاف اصل مصونیت قضایی دولت ها احراز کرده است.

استادیار دانشگاه علوم قضائی با تاکید بر نقض مصونیت دولت کانادا در رسیدگی قضائی به این پرونده به آرا مشابهی که پیش از این در محاکم کانادا طرح شده و به دلیل فقدان صلاحیت رد شده، پرداخت و گفت: از جمله این موارد می توان به دعوای بوذری و کاظمی اشاره نمود که در هر دو پرونده صلاحیت محاکم کانادا مورد تایید قرار نمی گیرد.

وی اضافه کرد:، اما نقطه عطف مبنای صلاحیت محاکم کانادا را باید در قانون سال 2012 دانست که به موجب آن، صلاحیت محاکم کانادا بسیار موسع دیده شده است. از این رو برخلاف دعاوی پیشین داداگاه اونتاریو کانادا خود را در رسیدگی به پرونده هواپیمای اوکراینی صالح تلقی می نماید.

وحید بذّار پژوهشگر حقوق بین الملل در ادامه این نشست با اشاره به رای دادگاه اونتاریو، گفت: در این پرونده خواستار دعوا چهار فرد ایرانی هستند و خوانده آن دولت ایران و مقامات ایرانی است هرچند آنچه که در دادخواست پرونده به عنوان خوانده ذکر شده با موارد ذکر شده در رای متفاوت است.

وی علی رغم از ایرادات صلاحیتی وارد بر این پرونده، ایراد اصلی وارد بر این رای را مبانی و استنادات دادگاه دانست و اضافه کرد: دادگاه اونتاریو به جای استناد به اسناد رسمی موجود در این خصوص به گزارشات اکتفا کرده و بر همان مبنا رای صادر کرده است که بدون تردید این مسئله از حیث حقوقی به شدت قابل نقد است.

این پژوهشگر حقوق بین الملل در ادامه به مسئله غرامت پرداخت و با آنالیز اجمالی از رویه دولت ها در پرداخت غرامت به این مهم اشاره نمود که هرچند مبالغی در بعضی اسناد بین المللی ذکر شده است، اما رویه قابل توجهی در این خصوص وجود ندارد.

وی همچنین با آنالیز غرامت پرداختی دولت آمریکا در قضیه ایرباس ایرانی، گفت: در آن پرونده دولت آمریکا بدون قبول مسئولیت خود در قبال وقوع حادثه، غرامتی را به قربانیان پرداخت کرده است. مبلغ غرامت پرداختی دولت آمریکا به قربانیان پرونده ایرباس به هیچ عنوان نمی تواند مورد استناد در پرونده هواپیمای اوکراینی قرار گیرد چرا که اختصاصی بودن توافق طرفین به صراحت ذکر شده است. ضمن آنکه ماهیت ماجرا نیز متفاوت بوده است.