شاخص های توسعه پایدار گردشگری - مرد کوچک

از سفر با لیست قیمت تور کانادا لذت ببرید. سفری فراموش نشدنی به تورنتو و آبشار نیاگارا که حسابی حال شما را دگرگون خواهد کرد.

اهمیت اندازه گیری پایداری در اصول بلاجیو

با توجه به اینکه گردشگری پایدار یک هدف دست نیافتنی در آینده قابل پیش بینی است، بهترین رویکردی که در این زمینه می توان اتخاذ کرد، تمرکز بر بهبود عملکرد گردشگری از نظر پایداری است. بیشتر کوشش های انجام شده، برای فائق آمدن بر مسائل و پیچیدگی هایی است که در فرایند ارزیابی وجود دارد. اصول بلاجیو یکی از این موارد است. درسال 1996، گروهی از متخصصان جلسه ای در یکی از شهرهای ایتالیا -Bellagio- برگزار کردند تا مجموعه ای از دستورالعمل های کلی را تهیه نمایند که به اجرای استراتژی های توسعه پایدار یاری کند. این دستورالعمل به طور خاص به گردشگری می پردازد. در انتها این جلسه، کارشناسان به مجموعه اصولی برای اندازه گیری پیشرفت در جهت توسعه پایدار دست یافتند که به اصول بلاجیو شناخته شده است. اولین اصل بلاجیو بر احتیاج به داشتن چشم انداز واضح و تعریف عملیاتی از آنچه توسعه پایدار پنداشته می گردد، تأکید می نماید. سه اصل بعد، اشاره به تقدم مدل جامع در حمایت از رویکرد سیستمی و کل گرا دارد که قلمرو زمانی و فضایی کافی را در نظر می گیرد. تأکید اصول بعدی بر احتیاج به عملی بودن و پاسخ گو بودن آنها به منظور دوری از مسائل سیاسی است. اصل آخر، مربوط به ظرفیت کافی برای ارزیابی در احتیاج به تأمین مالی استراتژی های توسعه پایدار است.

اصول بلاجیو برای توسعه پایدار

1. توسعه پایدار باید در زمینه خاص خود به طور روشن تعریف گردد.

2. پایداری باید در معنای کلی آن دیده گردد، شامل مالی، اجتماعی و اکولوژیکی

3. مفهوم برابری باید در هر رویکردی به توسعه پایدار دیده گردد.

4. افق زمانی باید با توجه به مقیاس زمانی اکوسیستم و انسانی باشد و مقیاس فضایی باید شامل اثرات محلی و دوربرد بر افراد و اکوسیستم باشد.

5. پیشرفت در جهت توسعه پایدار باید براساس سنجش تعداد محدودی از شاخص های مبتنی بر اندازه گیری استاندارد باشد.

6. روش ها و داده های به دست آمده برای ارزیابی پیشرفت باید برای همه قابل دسترس باشد.

7. پیشرفت باید به اطلاع همه برسد.

8. مشارکت گسترده ضروری است.

9. سنجش مکرر به منظور تعریف فرایند ها باید امکان پذیر باشد.

10. حصول اطمینان از ظرفیت رسمی به منظور نظارت بر پیشرفت توسعه پایدار

شاخص های پایداری

شاخص های پایداری به چند دلیل پرطرفدارترین و پرکاربردترین ابزار ارزیابی پایداری مقصدهای گردشگری است؛ از مهمترین دلایل، فرآیند نسبتاً روشن و واضح تهیه آنها نسبت به دیگر ابزارهای ارزیابی است. تهیه مجموعه شاخص های پایداری در انتخاب، انعطاف پذیرند، بنابراین بهبود پایگاه داده به وسیله افزودن شاخص های بیشتر یا جایگزین کردن آنها امکان پذیر است. هم اطلاعات کمّی و هم کیفی می تواند برای شاخص ها استفاده گردد. این مسئله به ویژه برای جنبه هایی که داده کمّی در دسترس نیست یا شاخص عملکرد در ارتباط با اهداف کیفی است، از جمله رضایت گردشگر یا پیشگیری از ازدحام در پیاده رو ها، اهمیت دارد. علاوه بر اینها، شاخص های پایداری کمّی می تواند کیفیت زیاد داده های اجتماعی و فیزیکی را به اطلاعات مدیریتی کاهش دهد تا به آسانی قابل مقایسه و جمع پذیر باشد. امروزه پذیرفته شده است که شاخص های قراردادی رفاه مثل GNP، دیدگاه یک سویه و بخشی از توسعه به ما می دهد. شاخص های قراردادی گردشگری مثل تعداد ورودی ها، طول اقامت آنها و هزینه های خرج شده، مدت زیادی است که برای نظارت بر عملکرد مقصد استفاده شده اند اما همانطورکه GDP شاخص کافی از سطح رفاه انسانی نبود، این شاخص ها برای اندازه گیری پایداری گردشگری کافی نیستند. شاخص ها باید ارتباط بین مسائل مالی، اجتماعی و محیطی و روابط قدرتی بین کسانی که شاخص های پایداری را تهیه نموده اند را نشان دهد. چنین شاخص هایی آزمایشی هستند و در سطح محلی به کار می فرایند.

شاخص های پایداری برای گردشگری متفاوت از شاخص های سنتی توسعه هستند به علت اینکه آنها شبکه پیچیده ارتباطات و وابستگی منابع و ذی نفعان را در سیستم گردشگری در نظر می گیرند.

مفهوم شاخص های پایداری گردشگری

از دهه 90 مؤسسات آموزشگاه و سازمان های مختلف، تحقیقاتی پیرامون تعریف سیستم های شاخص به منظور ارزیابی گردشگری پایدار در مقاصد مختلف انجام دادند. این شاخص ها اینگونه تعریف می گردد:

شاخص ها یا متغیرها، ابزارهایی هستند که به وسیله آنها اطلاعات موجود فیلتر و اطلاعات مفید جمع آوری می گردد. شاخص ها اطلاعاتی را اندازه گیری می نمایند که احتمال اتخاذ تصمیمات ضعیف را کاهش می دهند.

در زمینه ی توسعه پایدار گردشگری، شاخص ها مجموعه اطلاعاتی هستندکه برای استفاده منظم جهت سنجش تغییر در دارایی ها و مسائل کلیدی که برای توسعه و مدیریت گردشگری یک مقصد خاص لازم اند، به طور رسمی انتخاب شده اند. شاخص پایداری باید به آسانی قابل فهم، از نظر فنی و مالی قابل سنجش باشد.

به طور کلی شاخص ها، مجموعه مقیاس هایی هستند که اطلاعات ضروری برای شناخت بهتر ارتباط بین صنعت و اثرات آن بر محیط طبیعی و فرهنگی که صنعت به آن وابسته است، فراهم می نماید و نشانه ظهور موقعیت یا مشکل و وسیله ای برای معین و سنجش اقدامات مناسب هستند.

شاخص ها می توانند موارد زیر را اندازه گیری نمایند:

تغییر درساختار گردشگری و عوامل داخلی

تغییر در عوامل خارجی که بر گردشگری تاثیر می گذارند

اثرات گردشگری

انواع مختلفی از شاخص های پایداری با نقش ها و کاربری های مختلف برای ارزیابی مقاصد گردشگری وجود دارد. مجموعه شاخص های گردشگری پایدار به سه گروه قابل تعریف و تقسیم است:

شاخص های اصلی: شامل اطلاعات اساسی که برای مدیریت گردشگری پایدار برای همه ی مقصدها ضروری است. این گروه از شاخص ها برای ارزیابی مسائل اساسی مقصد شامل شدت گردشگری، فصلی بودن تقاضا، اثر گردشگری بر جامعه محلی و مدیریت زباله های فراوری شده است.

شاخص های مکمل: که برای اکوسیستم های خاص به کار می فرایند. مثل مناطق ساحلی، جزیره ها و مقاصد کوهستانی

شاخص های مخصوص سایت: که مسائل مربوط به مدیریت مقصد گردشگری را که در دوگروه قبلی ملاحظه نشده اند، ارزیابی می نماید و فقط برای مقصد تحت مطالعه تعریف می شوند. در نتیجه برای تحلیل های مقایسه ای مقاصد ایجاد نشده اند.

شاخص ها در مقیاس های مختلف بر اساس هدف تعریف می شوند: جغرافیایی(محلی، ملی، منطقه ای)، فضایی (کوتاه، میان یا بلند مدت)، نوع(کمّی/کیفی یا عملکرد/ فرایند). شاخص ها باید بر اساس هدف، حوزه و کاربر تعریف شوند.

مزایای شاخص های مناسب:

تصمیم گیری بهتر و درنتیجه کاهش ریسک و هزینه ها

شناخت واضح تر از مسائل ایجاد شده و امکان پذیر کردن پیشگیری

معین سریع تر اثرات منفی برای اقدامات اصلاحی

ارزیابی بهتر از عملکرد و پیشرفت

اجرای برنامه های آگاهانه تر و فعالیت های مدیریتی

کاهش ریسک اشتباهات برنامه ریزی به علت شناخت فرصت ها

افزایش مسئولیت پذیری خارجی

افزایش فرصت برای بهبود مستمر

شاخص های زیر توسط آقای Eugenio Yunis رئیس بخش توسعه پایدار گردشگری در هفتمین مجمع عمومی آمار گردشگری که در سال 2004 در سوئد برگزار گردید، ارائه شده است:

شاخص های از پیش هشداردهنده (کاهش در تعداد گردشگرانی که تمایل به بازدید مجدد دارند)

شاخص های فشار بر سیستم (کمبود آب یا شاخص های جرم)

شاخص های شرایط کنونی صنعت (نرخ اشغال، میزان رضایت گردشگران)

شاخص های اثرات توسعه گردشگری بر محیط بیوفیزیکی و اجتماعی- مالی (شاخص میزان جنگل زدایی، تغییر الگوی مصرف و میزان درآمد در جامعه محلی)

شاخص کوشش های مدیریت (هزینه ی ازبین بردن آلودگی ساحل)

شاخص تأثیرات، نتایج و عملکرد مدیریت (تغییر میزان آلودگی، تعداد بیشترگردشگران برگشتی)

در هر مقصدی داده ها و اطلاعات خاصی وجود دارد که اگر ارتباط آن با پایداری درک گردد، می توانند به عنوان شاخص به کار فرایند. قابل فهم ترین شاخص ها، شاخص های مالی هستند؛ مثل درآمد گردشگری، آماری مثل تعداد گردشگران ورودی، تعداد شب های اقامت، ظرفیت اقامتگاه ها و غیره. این داده ها به طور قراردادی میزان موفقیت گردشگری را اندازه می گیرند اما برای بعضی از مسائل پایداری که با تعداد گردشگران و فشار وارد بر منابع، مرتبط اند، اطلاعات ضروری هستند. بعضی مسائل محیطی و اجتماعی جامعه میزبان فقط در صورت ارتباط دادن با تعداد گردشگران قابل فهم اند.(نسبت گردشگران و جمعیت میزبان در دوره های مختلف از سال).

شاخص های گردشگری پایدار و WTO

مهمترین کوشش ها در جهت تهیه شاخص های گردشگری پایدار را سازمان جهانی جهانگردی به وسیله کارگروه محیطی خود انجام داده است. از دهه 1990، WTO در تهیه و کاربرد شاخص ها برای گردشگری و مقصدها پیشرو بوده است و از استفاده آنها دفاع نموده است. شاخص ها، به عنوان بخش بنیادی از مدیریت و برنامه ریزی مقصد و به عنوان عامل جدایی ناپذیر در کوشش برای پیشبرد توسعه پایدار برای بخش گردشگری در همه ی مقیاس هاست.

مرجع اصلی شاخص های گردشگریSustainable Tourism Baseline Indicators list است که WTO در سال 2004 تعریف نموده است و شامل یک مجموعه شاخص های گزینش شده، طبقه بندی و مطالعات موردی درباره مسائل پایداری است. فهرست جدید WTO شامل توصیف حدود 50 مسئله ی اصلی پایداری و پیشنهاداتی برای شاخص ها جهت اندازه گیری مسائل است. نمونه های کاربردی ملموس برای هر مسئله وجود دارد و حدود 20 مطالعه موردی برای چارچوب کاربردی کامل از شاخص ها در مقصد های مختلف، فراهم شده است. مسائل پایداری در ابعاد اجتماعی- فرهنگی، مالی، محیطی، مدیریتی و جهانی گروه بندی شدند و دامنه وسیعی از موضوعات از رضایت جامعه محلی تا مدیریت منابع طبیعی، فصلی بودن، اشتغال، امنیت و بهداشت، فرایند برنامه ریزی و … را شامل می گردد. این فهرست مسائل و شاخص های آنها، یک نسخه برای مدیران گردشگری نیست بلکه هدایت برای انتخاب مرتبط ترین مسائل به مقصد و داشتن دیدگاه روشن از کاربرد شاخص ها و روش های اندازه گیری آنهاست.

کارگروه تهیه شاخص های WTO، 11 شاخص را معین نموده اند که چارچوبی اساسی برای مدیریت گردشگری پایدار در هر مقصدی فراهم می نماید. در تکمیل این شاخص ها، شاخص های مربوط به محیط های خاص هم وجود دارد، ازجمله مناطق ساحلی، کوهستانی، شهری و جزایر کوچک. سه شاخص تجمعی دیگر هم متغیرهای خاص محیط و متغیرهای اصلی را ترکیب می نماید، شامل کمّی کردن ظرفیت تحمل، فشار وارد بر سایت و جذابیت.