توصیه محمدرضا شجریان به شاگردانش چه بود؟ - مرد کوچک

به گزارش ایسنا، 17 مهرماه دومین سالمرگ خسرو آواز ایران محمدرضا شجریان است. درباره شیوه آوازی شجریان و شخصیت هنری او همواره صحبت شده است، اما شاید آنچه کمتر درباره آن گفته و شنیده شده است، بُعد معلم بودن اوست. شجریان در زمان حیات خود افرادی را مثل ایرج بسطامی، حمیدرضا نوربخش، حسام الدین سراج، محمد اصفهانی و... را تعلیم داده است، اما شجریانِ معلم چگونه بود؟

مجتبی عسگری یکی از شاگردان نسل جوان تر محمدرضا شجریان است. او درباره شجریانِ معلم می گوید: استاد شجریان در واقع به دو نسل آموزش آواز داده اند. نسل قدیمی تری که نزد ایشان آموزش تماشاد، افرادی مثل آقایان علی جهاندار، حمیدرضا نوربخش، محسن کرامتی، مظفر شفیعی و... بودند. نسل بعدی هم که افتخار شاگردی ایشان را داشتند، بنده و همکلاسی هایم بودیم. امتیازی که نسل ما داشت به زعم بنده این بود که استاد به لحاظ زمانی، فراغت فکر داشتند و مشغله کمتری متوجه ایشان بود. برای همین به لحاظ آموزش ردیف وقت بیشتری برای ما گذاشتند و ما هم از ایشان بهره بردیم.

این خواننده و مدرس آواز ایرانی ادامه داد: نسل ما کسانی بودند که ردیف را از قبل کار نموده بودند و در واقع با ردیف های آوازی آشنا بودند و قرار بود شیوه خود استاد شجریان را کار نمایند. وقتی قرار است، شیوه آوازی به هنرجو آموزش داده شوند، معمولا معلم کار خاصی نمی نماید و صرفا قالب آوازی را در اختیار هنرجو قرار می دهد و از طرفی هم مقدار بهره بردن از دانش استاد، بستگی به شرایط و مقدار تمرین هنرجو دارد. منظورم این است که استاد شرایطش به گونه ای نبود که وقت و انرژی مضاعف بگذارند و البته انتظاری هم از ایشان نداشتیم؛ زیرا همین که ما افتخار تماشا استاد را داشتیم و اینکه ایشان نکات ظریف و حساس آوازی را به ما گوشزد می کرد، مزیت بزرگی برای همه ما بود. ما زمانی که خدمت ایشان بودیم، شیوه آوازی خودشان را کار می کردیم و باید بر مبنای آلبوم ها و کنسرت هایی که داشتند، همه چیز را مو به مو پیاده می کردیم.

مجتبی عسگری معتقد است: کلاس استاد شجریان از نظر من به یک بستری تبدیل شده بود، تا ما روحیه مضاعفی برای ادامه کار پیدا کنیم. کلاس ما هفته ای و یا دو هفته یکبار تشکیل می شد و بنا بر شرایط استاد ممکن بود که ماهی یک بار هم برگزار گردد. با این حال این کلاس انگیزه خاصی به ما داده بود.

او درباره نحوه برخورد شجریان با هنرجویانش شرح می دهد: خود استاد بیشتر دوست داشت، نکات ظریف را به کسانی گوشزد کند که آواز حرفه ای کار می نمایند و خودش می گفت، دوست دارد به کسانی تدریس کند که آواز را به عنوان حرفه خود انتخاب نموده اند. کسانی هم در کلاس ما بودند که شغل و حرفه دیگری داشتند و در کنارش آواز هم می خواندند و استاد خیلی تمایل به وقت گذاشتن برای این افراد نداشتند. حساسیت ایشان برای ما انگیزه ای بود که به سمت کنسرت و فراوری آلبوم برویم.

مجتبی عسگری بعلاوه می گوید: درس پس دادن به یک اسطوره آواز کار راحتی نبود و هرکسی هم به میزان کوشش خودش از کلاس بهره می گرفت. همه هم این را می دانستند و مقدار برداشت از کلاس به توانایی فردی و تمرین بازمی گشت. ایشان به لحاظ آموزشی ما را ملزم می کردند که یکی از کارهایشان را حالا در آلبوم خاصی و یا قطعه ای در یک کنسرت خوب گوش دهیم و بعد در کلاس مو به مو برایشان اجرا کنیم که این کار تمرین زیادی را می طلبید.

او درباره تعداد هنرجویان شجریان و مقدار موفقیت آن ها در عرصه آواز ایرانی هم می گوید: اینکه بگویم بیشتر هنرجویان استاد الان به صورت حرفه ای در زمینه آواز کار می نمایند، این طور نبوده است. ما دو گروه مجزا از آقایان و خانم ها بودیم که شاید روی هم رفته حدود 80 هنرجو می شدیم. البته قرار نبود، ایشان این همه هنرجو داشته باشند و صرفا قرار بود 8 نفر را برای آموزش بپذیرند که بنده هم افتخار داشتم، یکی از آن 8 نفر باشم، اما جهت به شکل دیگری پیش رفت و تعداد هنرجو ها خیلی زیاد شد. با این حال از میان این همه هنرجو که بودیم شاید 5 یا 6 نفر به صورت حرفه ای، دقیق و درست کار می نمایند و کنسرت برگزار کردند و آلبوم دادند.

این هنرمند اضافه می نماید: انگیزه ای که استاد شجریان به ما می داد، باعث می شد، راهمان را مصمم ادامه دهیم. خیلی وقت ها شرایطی پیش می آمد که ما آزرده می شدیم و از روزگار گله می کردیم، اما او همواره به ما انگیزه می داد و آنچه که باعث شد در جهت پرفراز و نشیب آواز سنتی، من این جهت را ادامه دهم و زرق و برق معروفیت و پول بنده و امثال من را به بیراهه نکشاند، برخورد پدرانه ایشان بود. ایشان همواره توصیه می کرد که سعی کنید آواز را نگه دارید و آن را حفظ کنید و رکن اصلی آوازخوانی را از دست ندهید.

عسگری که انتخاب یک خاطره از میان کلاس های درس استاد شجریان برایش سخت است، می گوید: سراسر کلاس هایی که با استاد داشتم، از لحظه ورود ایشان تا انتها کلاس برایم خاطره بود و انتخاب لحظه ای از آن برایم سخت است. اما خاطره ای که واقعا هیچ گاه فراموشم نمی گردد استاد، مربوط به روزی بود که یک آهنگساز جوان، آقای سامان سردایاران دنبال خواننده ای با رنگ صدایی خاص بودند و یک روز به کلاس آمدند تا صدا های مختلف را بشنود و خواننده مطلوبش را انتخاب کند. به پیشنهاد استاد بنده برای این همکاری انتخاب شدم و آلبوم نارنگ که در راست پنجگاه اجرا شده است، حاصل این همکاری است. نکته خاطره انگیز برای من اینجا بود که بعد از ضبط استودیویی کار را نزد استاد شجریان بردم و خواهش کردم که ایشان کار را بشنوند.

استاد با تمام خستگی بعد از یک کلاس 4 ساعته با دقت کارم را گوش کرد و تا انتها کار را مو به مو گوش داد و نقد کرد و بعد خودش برایم به عنوان نمونه خواند. کار را تصحیح کردم و برای جلسه بعد دوباره نزد ایشان بردم. بزرگواری کرد و شنید و دوباره نکاتی را برای تصحیح افزود. شاید این رفت و آمد و تصحیح سه جلسه زمان برد تا کار به تایید ایشان رسید و این برایم خاطره عزیزی است که ایشان با شعف کارم را تصحیح و نقد می کرد؛ انگار که کار خودش است.